George Bozarth
Co-Artistic Director, Musique du Jour Presents
jak widzieliśmy w zeszły weekend, podczas pracy na dworze Weimarskim, Johann Sebastian Bach przygotował solowe wersje klawesynowe koncertów Antonio Vivaldiego. Dziś chciałbym posłuchać jednego z koncertów Vivaldiego, który przepisał na organy.
Pier-Leone-Ghezzin-Caricature-of-Vivaldi-1723
Bach jako wykonawca był przede wszystkim organistą. Jego pierwszą pracą był organista Neukirche w Arnstadt (1703-07), gdzie popadł w kłopoty z władzami kościelnymi za zbyt długi wyjazd do Lubeki, aby usłyszeć Dieterich Buxtehude wykonujący jego muzykę chóralną i organową. W latach 1707-1708 był organistą w kościele św. Blasiusa w Mühlhausen.; skomponował tam preludia organowe, fugi, toccaty i fantazje, a także dwie najwcześniejsze znane kantaty – aus der Tiefen rufe ich, Herr, zu dir (z głębi wołam do Ciebie, Panie, 1707) i dobrze znane Christ lag in Todesbanden( Chrystus leżał w więzach śmierci, do 1708), dwa utwory chóralne, które niegdyś słyszane, wędrują z jednym przez życie.
Johann-Friedrich-Wender-organy-Neukirche-Arnstadt
Mühlhausen-ok.-1650
St.- Blasius-Church-Mühlhausen
Bach cieszył się tak wielką sławą jako organista, że już w następnym roku został zatrudniony przez księcia Weimaru jako nadworny organista, a także skrzypek, koncertmistrz i dyrektor muzyki kameralnej. Na tym dworze komponował fugi na tematy Corellego, Legrenziego i Albinoniego, wiele Preludiów i fug, Fantasia & fuga G-moll, Toccata, Adagio & fuga C-dur oraz dwa najsłynniejsze utwory organowe, Toccata & fuga d-moll, BWV 565 – muzyczna retoryka w działaniu!- i masywna fuga c-moll Passacaglia &, a także jego dwie aranżacje organowe koncertów Vivaldiego, z których jeden usłyszymy dzisiaj.
Koncert nr 8 a —moll, RV 522-> BWV 593 a-moll
jak zauważyła Elaine Thornburgh i widzieliśmy to w zeszłym tygodniu, Bach szczególnie pociągał się włoskim stylem, w którym jeden lub więcej instrumentów solowych naprzemiennie-sekcja po sekcji z pełną orkiestrą w całej części. Od Włochów nauczył się pisać otwory dramatyczne i stosować dynamiczne rytmy i schematy harmoniczne.
praktycznie we wszystkich przypadkach, w których Bach aranżował koncerty Vivaldiego z L ’ estro Armonico (kaprys harmoniczny), op.3 (1712), nie był zadowolony z dosłownej transkrypcji—nie dokonał po prostu „redukcji klawiatury.”Zamiast tego, jak widzieliśmy w zeszłym tygodniu, wzbogacił oryginał wzmacniając jego często mizerną polifonię, czasem nawet przepisując całą linię basu. Wyjątek stanowi koncert a-moll na dwoje skrzypiec – Bach uznał go za komplement, nie wprowadzając żadnych zmian. A Komplement jest zasłużony. Koncert nie ma słabości w swojej strukturze i jest bardzo inspirowany i mistrzowsko napisany. Przyjrzyjmy się temu, jak to działa.”
część pierwsza (brak wskazanego tempa)
część otwierająca koncert zbudowana jest na zwykłej późnobarokowej zasadzie ritornello, co oznacza, że solidne pierwsze stwierdzenie tutti lub jego części pojawiają się regularnie w całym ruchu i na końcu, zapewniając strukturalne” filary”, które wspierają cały ruch. Zazwyczaj ritornello prezentuje jedno charakterystyczne, łatwe do zapamiętania wydarzenie muzyczne, ale w tej części Vivaldi radykalnie tworzy otwierające ritornello składające się z pięciu sekcji, z których każda ma swój specjalny muzyczny cel:
- A: trzy akordy, po których następuje rytmicznie energiczny przypływ, aby rozpocząć ruch (00:00 dla wersji orkiestrowej Tafelmusik, do której link poniżej)
- B: krótki czteronutowy motyw (ósemka-szesnastka-szesnastka-ósemka) zagrany czterokrotnie (później również przez solistów), aby wznieść się do przodu (00:06)
- C: Opadająca melodyjno-harmoniczna Sekwencja rytmicznie poruszających siódmych akordów, aby zmienić tonację (00:10)
- D: wahająca się linia wysokich tonów nad punktem pedału, aby pozostawić nas zwisających w powietrzu (00:18)
- d’: wahliwa linia wysokich tonów w sekwencji malejącej do tonalnej kadencji, aby rozwiązać napięcie, które się nagromadziło (00:27)
tak! A wszystko to w mniej niż 32 sekundy! Dopiero wtedy dwoje solowych skrzypiec wchodzi z jeszcze nowym materiałem (00: 32).
aby się zorientować, oto przewijana partytura wersji Bacha, w wykonaniu angielskiego organisty Simona Prestona (który nagrał wszystkie utwory Bacha dla DGG), z ożywczą artykulacją w szybkich ruchach i piękną kolorystyką ruchu centralnego:
w miarę postępu ruchu Vivaldi wybiera jedną lub więcej sekcji ritornello, aby służyć jako jego strukturalny „filar”, umieszczając je w różnych tonacjach podczas modulacji, przed powrotem do toniki na końcu ruchu. Nigdy nie wiadomo, czego się spodziewać. Jeśli chce posunąć się do przodu, wdraża B; jeśli chce zostawić nas zwisających na chwilę w powietrzu, zatrudnia d; jeśli chce rozwiązać pewne narastające napięcie, używa kadencjału D ’ itp.
między ritornellami Vivaldi uwypukla solowe Pasaże, które nie tylko są bardziej miękkie ze swej natury, ale także lżejsze w charakterze, bardziej figlarne, czy bardziej liryczne, tym samym uwypuklając kontrast tutti (pełny zespół) i solo (duet skrzypcowy). Pomimo mnogości tematów, forma ruchu pozostaje zadziwiająco przejrzysta, zwięzła i zrównoważona – radość z podążania za nowymi metodami Vivaldiego.
druga część: Adagio-Senza Pedale a due Clav (3:22)
ponury nastrój części drugiej tworzy potężne stwierdzenie unisonu, skupione na skoku oktawy w dół, powtarzane trzykrotnie w sekwencji w dół, jak w klasycznym barokowym lamentowym basie. Bach wskazuje, że ten fragment powinien być grany na fortepianie, choć w oryginale Vivaldiego nie jest oznaczony jako miękki i mógł być grany odważniej.
to mocne otwarcie pełni rolę przedmowy do środkowej części czarującej czułości, w której dwoje solowych skrzypiec—w najlepszej tradycji Madrygałowych duetów Claudio Monteverdiego, jak Zefiro torna i Pulchra es, częściowo splecionych, częściowo w harmonii—rozświetla piękną melodię na stabilnym tle opadającego ostinato w górnych i środkowych strunach, które jest słabym echem wypowiedzi otwierającej ruch. Delikatność tej części środkowej potęguje cisza dolnych strun i continuo-efektowna faktura, którą Bach wykorzystywał w swoich pasjach. Tym ostrzejszy i bardziej dramatyczny jest więc kontrast, gdy pełne unison tutti przełamuje się na końcu powtórzeniem otwierającego muzycznego gestu. Ta piękna Elegia jest jednym z moich ulubionych utworów muzyki barokowej-lub muzyki dowolnego okresu.
Trzecia część: Allegro (6:15)
ponownie w formie ritornello, ostatnia część wznawia rytmiczną energię części pierwszej, z jeszcze większym zapałem. Oszałamiającą cechą jest nagłe pojawienie się oszałamiająco pięknej, szeroko łukowatej melodii w drugich skrzypiec przeciwko arpeggiom w pierwszych skrzypiec-jednej z tych prawdziwie magicznych chwil Vivaldiego, które znikąd wychodzą i przenoszą nas do innego świata.
jeśli chcecie zobaczyć organistę grającego ten wirtuozowski utwór, oto występ Ulfa Norberga w Kościele Hedvig Eleonora w Sztokholmie
zauważ, jak organista zmienia się między trzema klawiszami, aby zmienić dynamikę i kolor, i jak czasami używane są dwie klawiatury, oprócz pedałów stóp.
aby usłyszeć organistę, który nie boi się dodać własnej pirotechniki do Bacha/Vivaldiego, sprawdź świetny występ Tona Koopmana. Jego improwizowane arabeski w części środkowej jeszcze bardziej pogłębiają tajemnicę. A tempo Finału jest w sam raz:
ale teraz, aby usłyszeć oryginalną wersję kompozycji! Żegnaj, Weimarze! Witamy w Wenecji!
Vivaldi: w wykonaniu Tafelmusik ensemble Z Toronto, jednej z najlepszych orkiestr barokowych na świecie.
więc co się stało z człowiekiem, który mógł pisać tak piękną muzykę i był przełomowym wpływem dla geniusza takiego jak Bach? Jego życie nie miało szczęśliwego zakończenia.
jak uczeni cytują w eseju Wikipedii, Vivaldi spotkał się z cesarzem Habsburgów, Karolem VI, w 1728 roku, gdy cesarz odwiedzał Triest, aby nadzorować budowę nowego portu. Karol tak bardzo podziwiał muzykę Vivaldiego, że mówi się, że więcej rozmawiał z kompozytorem podczas ich jednego spotkania, niż rozmawiał ze swoimi ministrami w ciągu ponad dwóch lat. Pasował na rycerza Vivaldiego i wręczył mu złoty medal oraz zaproszenie do Wiednia. W zamian Vivaldi podarował Karolowi manuskryptową kopię zbioru jego koncertów.
Johann-Gottfried-Auerbach-cesarz-Karol-VI
dwa lata później Vivaldi, w towarzystwie ojca, udał się do Wiednia i Pragi, gdzie zaprezentowano jego operę Farnace i zebrano sześć wznowień. Dwie z jego późniejszych oper powstały we współpracy z Pietro Metastasio, głównym przedstawicielem ruchu akadyjskiego i nadwornym poetą w Wiedniu.
ale z powodu zmieniających się gustów muzycznych jego kompozycje nie cieszyły się już tak wielkim uznaniem w Wenecji, że Vivaldi postanowił przenieść się do Wiednia. Miał nadzieję, że sukces spotkania z cesarzem Karolem VI zapewni mu pozycję kompozytora na dworze cesarskim.
Vivaldi zamieszkał w pobliżu Kärtnertortheater, ale wkrótce po przybyciu do Wiednia Karol VI zmarł, pozostawiając Vivaldiego bez królewskiej ochrony i stałego źródła dochodów. Wkrótce zubożał i zmarł w nocy z 27 na 28 lipca 1741 roku, w wieku 63 lat, na ” infekcję wewnętrzną.”Vivaldi został pochowany w prostym grobie na cmentarzu obok barokowego Karlskirche, który był własnością publicznego funduszu szpitalnego. Dokładne miejsce jego grobu nie jest znane.
Karl-Wenzel-Zajicek-Kärtnertortheater-by-1923
Fischer-von-Erlach-Karlskirche-1737
okres klasyczny i romantyczny był mało świadomy sztuki Vivaldiego. Dopiero na początku XX wieku, kiedy Fritz Kreisler skomponował Koncert skrzypcowy „w stylu Vivaldiego”, który stał się dość popularny, uczeni tacy jak Marc Pincherle zaczęli odkrywać i studiować muzykę Vivaldiego. Wśród nowych fanów, którzy przyczynili się do ożywienia Vivaldiego, znaleźli się: włoski kompozytor i dyrygent Alfredo Casella, amerykański poeta Ezra Pound, dyrygent Arturo Toscanini, niemiecki uczony Arnold Schering i amerykański skrzypek Louis Kaufman.
na przestrzeni lat odkryto liczne rękopisy Vivaldiego, w tym czternaście tomów jego dzieł, które wcześniej uważano za zaginione podczas wojen napoleońskich, ale odnalezione w klasztorze w Piemoncie w 1926 roku. Tomy zawierały 300 koncertów, 19 oper i ponad 100 utworów wokalno-instrumentalnych!
od drugiej wojny światowej kompozycje Vivaldiego cieszą się dużym powodzeniem, wspomagane w dużej mierze koncertami i nagraniami historycznie poinformowanych wykonań na historycznych instrumentach. I nieznane wcześniej prace nadal znajdują. Ustawienia Psalmów nisi Dominus i Dixit Dominus pojawiły się w 2003 i 2006 roku, a cała opera, Argippo (1730), została odkryta w 2006 roku i wystawiona dwa lata później na Zamku Praskim. W 2014 roku ukazała się nieznana Sonata Trio na skrzypce, wiolonczelę i Continuo, a w 2015 roku młodzieńcza Sonata na skrzypce A-dur. (Radosny „nowy Teaser Discovery”, w tym rozmowa telefoniczna z Vivaldim (!), jest dostępny pod adresem https://www.youtube.com/watch?v=TfxHwqiCbPY; pamiętaj, aby kliknąć na angielskie napisy.)