er wordt beweerd dat het gebruik van gekleurde filters en lenzen visuele vervormingen voor mensen met dyslexie kan verlichten. Deze overlays zijn eenvoudige doorschijnende stukken plastic die kleur toevoegen aan tekst. Maar ik ben van mening dat ze niet moeten worden aanbevolen als een behandeling of een vorm van ondersteuning voor mensen met dyslexie, omdat er een gebrek is aan overtuigend wetenschappelijk bewijs dat hun effectiviteit ondersteunt.
wat mij als onderzoeksspecialist in dyslexie zorgen baart, is niet alleen dat ik zelf dyslexie heb, maar ook dat er veel advertenties en getuigenissen zijn die de effectiviteit van de behandeling online verkondigen, waaronder websites en tijdschriften die worden geproduceerd door nationaal erkende dyslexie-gerichte liefdadigheidsinstellingen.
uit een in 2014 gepubliceerd onderzoek in het British Medical Journal bleek dat zes van de acht Britse dyslexie-organisaties dergelijke producten op hun websites kritiekloos en onevenwichtig promootten.
ik geloof dat het bevorderen van het gebruik van deze gekleurde filters mensen met dyslexie valse hoop geeft. Degenen die op dit gebied werkzaam zijn, zouden zich in plaats daarvan moeten richten op het leveren en bevorderen van evidence-based interventies, zoals het systematisch onderwijzen van letter-to-sound combinaties (fonics), of het aanbieden van technologische ondersteuning zoals tekst-to-speech software.
Wat is dyslexie?Dyslexie is een neurologische aandoening die 7-10 procent van de bevolking treft. Het is een leerstoornis die van invloed is op het vermogen van een persoon om te leren lezen en schrijven (ondanks voldoende intelligentie en educatieve mogelijkheden).
onderzoek heeft aangetoond dat mensen met dyslexie vaak moeite hebben met het verwerken en vertegenwoordigen van specifieke geluiden van taal. Als gevolg hiervan zal iemand met dyslexie problemen ondervinden bij het associëren van gedrukte brieven met relevante spraakgeluiden, waardoor leesproblemen ontstaan.
visuele stress en gekleurde overlays
visuele stress (ook wel Irlen of Meares‐Irlen syndroom genoemd) is een voorgestelde perceptuele stoornis die resulteert in zichtbare beweging en vervorming van tekst, hoofdpijn en oogspanning tijdens het lezen, wat uiteindelijk interfereert met het leesvermogen.
rapporteerde percentages van visuele stresssymptomen in de algemene populatie tussen 12-14 procent. Echter, sommigen hebben gemeld tarieven zo hoog als 46 procent en 76 procent onder degenen die dyslectisch of slechte lezers. Deze bevindingen hebben sommige onderzoekers ertoe gebracht om te theoretiseren dat visuele beperkingen een oorzaak van dyslexie kunnen zijn.Voorstanders van deze theorie zeggen dat voorgeschreven gekleurde brillen of plastic overlays waargenomen visuele vervormingen kunnen verminderen. Er wordt aangenomen dat het verwijderen van deze visuele stress het lezen zou verbeteren en de ontwikkeling van leesvaardigheden op langere termijn zou vergemakkelijken en mensen met dyslexie zou helpen. De eenvoud van de interventie heeft geholpen om het te worden ingebed in de praktijk van leraren, onderwijspsychologen, optometristen en NHS orthoptische afdelingen in het Verenigd Koninkrijk.
maar er bestaat nog steeds onenigheid tussen de onderzoekers over de mechanismen en de theorie achter de effecten van de filters. En er woedt nog steeds discussie over de fundamentele vraag welke kleur nodig is om optimale resultaten te bereiken.
mythe versus bewijs
ondanks het feit dat de afgelopen 40 jaar actief is onderzocht, wordt visuele stress nog steeds niet herkend door de International Classification of Disease van de Wereldgezondheidsorganisatie, het Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders van de American Psychiatric Association en de American Optometric Association.
vermeld als een van de” neuromythen ” van het onderwijs in een recente Nature Reviews-artikel, is het vermogen van gekleurde overlays om het lezen van personen met dyslexie te ondersteunen wijd betwist binnen gepubliceerd onderzoek. Het huidige onderzoek is er niet in geslaagd kwalitatief hoogwaardig bewijs te leveren dat een verbetering van de leesbaarheid aantoont wanneer een gekleurde overlay wordt toegepast.
bijvoorbeeld, in een rigoureus dubbel gemaskeerd ontwerp (waarin noch de proefpersoon, noch de onderzoeker de ware diagnose en voorgeschreven kleur kenden), rapporteerden onderzoekers van de Universiteit van Edinburgh dat Irlen gekleurde overlays geen onmiddellijk effect hadden op het leesvermogen.
het grootste deel van het onderzoek over dit onderwerp heeft weinig aanwijzingen gevonden voor meetbare effecten op de leesnauwkeurigheid of begrijpelijkheid. De American Academy of Paediatrics vond bijvoorbeeld weinig tot geen bewijs dat de link naar visuele stress ondersteunt bij het uitleggen van de leesproblemen van mensen met dyslexie.
en recente systematische reviews wezen uit dat elke positieve verbetering in lezen het gevolg kan zijn van verhoogde motivatie of placebo-effecten. Dergelijke effecten ontstaan wanneer een persoon met dyslexie gelooft dat de gekleurde filter hun lezen zal verbeteren, waardoor een aantal veranderingen in het lezen door middel van een toename van de aandacht, inspanning en motivatie (ten minste op de korte termijn).
dus waarom de visuele vervormingen?
toch blijft de vraag waarom zoveel mensen met dyslexie melding maken van de waarneming van een soort visuele vervormingen tijdens het lezen. Het antwoord hiervoor kan ontstaan als gevolg van hun handicap, niet de oorzaak. Studies hebben aangetoond dat de waargenomen visuele vervormingen een gevolg kunnen zijn van verminderde betrokkenheid of aandacht tijdens het lezen, een gevolg van hun moeilijkheden bij het verwerken van de tekst op de pagina.
hoewel het gebruik van deze niet-ondersteunde interventie geen dreigende schade kan opleveren, kan het gebruik van gekleurde lenzen en filters mensen die door dyslexie zijn getroffen, beroven van effectieve interventies, zoals gerichte fonicale instructie, en kostbare tijd en middelen verspillen in verband met het verkrijgen van een voorschrift voor gekleurde lenzen of vellen.Het meest verontrustende is dat deze eenvoudige gekleurde bladen valse hoop kunnen geven aan een worstelende lezer en kunnen resulteren in gevoelens van ontmoediging wanneer deze interventie niet de beloofde resultaten oplevert.
In deze zee van desinformatie is het belangrijk dat beoefenaars van speciale behoeften, leerkrachten en ouders geïnformeerde consumenten worden. Alleen dan zullen we ervoor zorgen dat worstelende lezers worden voorzien van effectieve, evidence-based interventies die niet alleen het lezen en leren van mensen met dyslexie verbeteren, maar ook hun kwaliteit van leven.Jeremy Law is docent onderwijs aan de Universiteit van Glasgow. Dit artikel is opnieuw gepubliceerd van het gesprek onder een Creative Commons-licentie. Lees het oorspronkelijke artikel